Birbirinden uzakta bulunan kişi ve kurumlar arasında haberleşmeyi sağlayan yazı türüne mektup denir.
TDK üzerinde mektup tanımı için şu verilmiştir: "Bir şey haber vermek, sormak, istemek veya duyguları bildirmek için birine çoğunlukla posta yoluyla gönderilen, zarfa konulmuş yazılı kâğıt, name"
Mektup, insanların düşüncelerini karşılıklı olarak birbirlerine bildirmek için eskiden beri çokça kullandıkları bir haberleşme aracıdır. Milattan Önce XV ve XIV. yüzyıllarda firavunlar tarafından kullanılmıştır. Bu tür, insanlık tarihi açısından bir nebze de olsa tarih belgesi özelliği taşır.
Türk edebiyatında mektup türünün uzun ve hatırı sayılı bir geçmişi vardır. İlk edebî mektup niteliği gösteren yazı olarak da Fuzuli'nin Şikayetname'si gösterilebilir. Bu yazılan mektup türü de bize bu dönemlerde mektup dili oldukça ağır ve süslüydü. Mektuplar, eski edebiyatımızda münşeat, mektubat denilen eserlerde toplanmıştır.
Tanzimat ile beraber Türk edebiyatında bir yenilik başlamıştır. Bu yenilikle beraber Türk yazınında mektup, oldukça sade bir dille karşımıza çıkmaya başlamıştır. Tanzimat'tan günümüze dil, oldukça yapmacıksızdır.
Mektup türünün genel özelliklerini sayacak olursak;
- İçten, yalın ve doğaldır.
- Bu doğallık, mektubun yazılış amacından kaynaklanır.
- Sonuç olarak genel itibarıyla mektup, iki dost arasında yazılır.
- Süs ve sanatlı söyleyiş yoktur.
- İçtenlik ön plandadır.
- Konu sınırlaması bulunmamaktadır.
Mektubu oluşturan plan ögeleri:
- Mektubun yazıldığı tarih
- İmza
- Hitap sözcüğü
- Mektubun gönderileceği adresi
Mektubun dil ve anlatım özelliklerini etkileyen unsurlar:
- Gönderici ile alıcı arasındaki ilişki
- Mektubun yazıldığı dönem
- Mektubun yazılma amacı
- Mektubun içeriği
Mektup türünde yazılmış diğer eserler:
- Handan > Halide Edip Adıvar'ın mektuplarından oluşan romanıdır.
- Genç Werther’in Acıları > Johan Wolfgang Goethe
- Bir Kadın Düşmanı > Reşat Nuri Güntekin'in mektup şeklindeki romanıdır.
- Vadideki Zambak > Balzac
- Şehir Mektupları > Ahmet Rasim'in mektup biçimindeki fıkra ve sohbetleridir.
- Hac Yolunda > Cenap Şehabettin'in mektup biçiminde yazdığı gezi yazılarını topladığı eserdir.
Mektup Türleri
➥Özel Mektup
Tanıdık kişiler arasında var olan mektuplardır. Konu alanı sınırsız olan bu mektup türünde dil; açık, yalın ve içten bir şekilde dile getirilir. Süslü anlatımdan uzak durulur. Özel mektupların ileride yayımlanması söz konusu değildir. Bu nedenle taraflar düşüncelerini rahatlıkla belirtirler.
Özel mektup yazarken şunlara dikkat edilir:
- Sağ üst köşeye tarih ve yer yazılır.
- Hitap sözünü oluşturan kelimelerin ilk harfleri büyük yazılır.
- Kendine özgü bir yazım planı vardır.
- Son bölümde sevgi, saygı, iyi dilekler belirtilir.
- Sağ alt köşeye ad, soyad yazılır ve imza atılır
➥Edebî Mektup
Herhangi bir görüş veya düşüncenin açıklanması için sanatçılarca üslup kaygısı güdülerek yazılan mektup türüne edebî mektup denir. Sanatçıların birbirlerine edebiyat, sanat veya kültür gibi konularda görüşlerini bildirdikleri bir tür özel mektuptur. İçeriklerinde özelden çok genel konuların var olması yönüyle özel mektuplardan ayrılır.
Fuzulî'nin Şikâyetnâme'si bu türün ilk örneği olarak kabul edilir.
➥Resmî Mektup
Resmî kurumların birbirlerine yazdıkları yazılara, vatandaşların başvurularına verilen yazılı cevaplar resmî mektuplardır. Bu mektuplar iş mektuplarına benzer. Resmî mektuplarda dil açık, kesin ve anlaşılırdır. Üst makama yazılıyorsa "arz ederim", alt makama yazılıyorsa "rica ederim" denilir.
Resmî mektupların hitap başlığı, yazılan resmî kurumun kanun ve tüzüklerdeki tam adı olmalıdır. Sağ alt tarafta genel olarak tarih, imza, ad ve soyad şeklinde bir sıralama izlenir. Sol alt tarafta ise varsa ek, altında da adres belirtilir.
Kısaca,
Bu mektuplarda konu hizmettir. Bu hizmet; sipariş, satış, borç alıp verme, bilgi isteme ya da bir konuda şikâyet olabilir. Dil, herhangi bir yanlış anlaşılmaya yol açmayacak şekilde sade ve anlaşılır şekilde kullanılır. Gereksiz ayrıntılara yer verilmez.
➥İş Mektupları
Bir kişinin, özel kuruluşlarla ya da özel kuruluşların kendi aralarında yaptığı yazışmalara denir.
İş mektubu yazarken nelere dikkat edilmelidir:
- Sözler gereksiz yere uzatılmamalıdır.
- Çizgisiz kâğıt kullanılmalıdır.
- Yazıya kâğıdın dörtte biri oranında aşağıdan başlanmalıdır.
- Dosyalanacağı düşünülerek sağ ve solunda boşluklar bırakılmalıdır.
- Cümleler nezâketle sonlandırılmalıdır.
İş mektupları nasıl yazılır:
- Mektuba kişi ya da kurumun ad ve adresiyle başlanır.
- Kâğıdın üst sağ tarafına tarih atılır.
- Adres ve tarihten sonra istek yazılır.
- Saygı ifade eden bir sözle mektup bitirilir.
- Metnin sağ altına yazanın adı, soyadı, imzası eklenir.
Türkçe ve Edebiyat yönetimi.