Cumhuriyet Dönemi Metinleri, Toplulukları ve Sanat Anlayışları - Özet Şeklinde - PDF

Sizler için Cumhuriyet Dönemi topluluklarını özetleriyle bir araya getirdik. Böylece toplulukların genel özelliklerini bilerek kimin, hangi toplulukta olduğunu daha rahat tespit edebileceksiniz.

PDF dosyası, konunun en altındadır.

ÖĞRETİCİ METİNLER	ÖĞRETİCİ METİNLERİN ÖZELLİKLERİ
1. Nurullah Ataç 2. Suut Kemal Yetkin 3. Sabahattin Eyüboğlu 4. Ahmet Hamdi Tanpınar 5. Cemil Meriç 6. İsmail Habib Sevük 7. Mehmet Kaplan 8. Salah Birsel 9. Falih Rıfkı Atay 10. Haldun Taner	Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında öğretici metinlerin özellikleri şunlardır: Öğretici metinler bakımından bu dönemde büyük ilerlemeler kaydedilmiş; deneme, makale, gezi yazısı, hatıra, fıkra, eleştiri türlerinde önemli eserler verilmiştir. Bilgi verme, düşündürme, açıklama amaçlanmış; metnin yapısı dil ve anlatımı, kullanılan motifler bu amaçlara göre belirlenmiştir. Kurtuluş Savaşı’ndan yeni çıkmış olan ülkenin Atatürk ilke ve inkılâpları doğrultusunda büyük bir kalkınmaya girişmesi sonucunda millete ve milletin kültürüne yönelinmiş, Anadolu ve Anadolu insanı konu edilmiştir. Öğretici metinlerde günlük konuşma dilindeki Türkçe sözcükler, halk söyleyişlerindeki tamlamalar kullanılır; Arapça ve Farsça sözcüklere fazla yer verilmez. Bu dönem yazarları, öğretici metinlerde terim ve kavramları, gündelik hayata ait sözcük ve sözcük gruplarını kullanarak edebi bakımdan güçlü bir anlatıma ulaşmayı amaçlarlar. Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı öğretici metinlerinde yazı dilinin konuşma diline yaklaştırılması, açık ve sade bir dilin kullanılması daha fazla okura ulaşılmasını sağlamıştır.
COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER	COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLERİN ÖZELLİKLERİ
1. A. Öz Şiir Anlayışını Sürdüren Şiir (1920-1940) 1. Ahmet Hamdi Tanpınar 2. Necip Fazıl Kısakürek 3. Cahit Sıtkı Tarancı 4. Ahmet Muhip Dıranas 5. Fazıl Hüsnü Dağlarca 6. Behçet Necatigil 5. Yedi Meşaleciler	Bu anlayışta estetik ve biçim kaygısı her şeyin önüne geçmiştir. İdeoloji, din, toplumsal uğraşlar gibi şeylerden uzak durulmuş güzel şiir yazma amacı hedeflenmiştir. İmge ve söz sanatları büyük yer tutar. Hece veya aruz diye ölçü ayrımına girmemişlerdir. Bireycilik ön plana çıkmıştır. Doğa, yaşama isteği gibi konularla bireyci-evrensel konuları ele almışlardır. Sanat, sanat içindir anlayışı hâkimdir. Saf şiirde sanat, bir “form” problemidir. Mükemmeliyet hedefindedirler. Millî ve mahalli unsurlar öne çıkmıştır. Yahya Kemal ve Ahmet Haşim bu tarzın ilk temsilcileridir. Bu ikili dışındakiler hece ölçüsünü tercih etmişlerdir. Sembolizm akımından etkilenilmiştir. Sade Türkçe, şiir dili olmuştur.
B. Yedi Meşaleciler (1928)	1928 yılında ortaya Beş Hececiler’e tepki olarak piyasaya çıkmışlardır. Cumhuriyet Dönemi’nin ilk edebî topluluğudur. Saf şiir anlayışı hâkimdir. Meşale adında bir dergi ve Yedi Meşale diye ortak bir kitap çıkarmışlardır. Şiir poetikaları bu kitabın ön sözünde yer alır. Sanat, sanat içindir anlayışı vardır. Beş Hececiler’in “Ayşe Fatma terennümü” onların gözünde son bulmuştur. Sanat, Batılı ilkelere göre yapılmalıdır düşüncesindedirler ancak başarılı olamamışlardır. Kenan Hulusi, bu topluluğun hikâyecisidir. Uzun süre etkin olamamalarının sebebi harf devrimidir. Yenilik getiremeden dağılmışlardır. (Kod: CeZVeSi YaMuK)
1. Cevdet Kudret 2. Ziya Osman Saba 3. Vasfi Mahir 4. Sabri Esat 5. Yaşar Nabi 6. Muammer Lütfi 7. Kenan Hulusi
2. B. Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir (1920-1940)	Toplumu etkileyecek, harekete geçirecek bir edebiyat ihtiyacı olduğu için I. Dünya Savaşı zamanında; bu şiir anlayışı ortaya çıktı. Söylev ön plana çıktı. Fütürizm akımından etkilenme durumu vardır. Ölçü olarak serbest ölçüyü tercih etmişlerdir ve bunun yanında uyaktan da faydalanılmıştır. Ölçüsüz, hitabeti öne çıkaran nazım şekilleri tercih edildi. Ezilen halk, emekçilik, isyan, kapitalizm gibi konular işlendi.  Rus sanatçıların etkisi altında kalınmış, en çok da Mayakovski’nin etkisi öne çıkmıştır. Bu dönem şairleri, 1960 sonrası şairler tarafından da takip edilmiştir.
1. Nazım Hikmet, 2. Ceyhun Atuf Kansu 3. Ercüment Behzat Lav 4. Hasan İzzettin Dinamo 5. Ömer Faruk Toprak 6. İlhami Bekir 7. Fethi Giray 8. Sabahattin Ali

3. Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Şiir (1920-1950)	Memleket edebiyat öne çıkmıştır. Bu dönem şairlerine memleketçiler denilmiştir. Millî ölçüye ve millî konulara önem verildi. Anadolu, memleket sevgisi, kahramanlık gibi unsurlar işlendi. Millî mücadele yılları işlenmeye devam edildi. Sanat, toplum içindir anlayışı hâkimdir. Bu yönden öğreticilik  ağır basmıştır. Hece ölçüsü, halk dili, halk edebiyatı biçimleri tercih edildi. Mahalli söyleyiş ele alındı. Bu şairlerin bir kısmı şiire aruzla başlamış, daha sonra heceye veya serbest ölçüye yönelmiştir.
1. Ahmet Kutsi Tecer 2. Arif Nihat Asya 3. Kemalettin Kamu, 4. Ömer Bedrettin Uşaklı 5. Zeki Ömer Defne 6. Orhan Şaik Gökyay 7. Behçet Kemal Çağlar 8. Bedri Rahmi Eyüboğlu 9. Faruk Nafiz Çamlıbel 10. Ceyhun Atuf Kansu 11. Halide Nusret Zorlutuna 12. Beş Hececiler
4.Garipçiler (I. Yeniler) (1940-1950)	1941’de Garip adlı ortak kitabı yayımlamışlar ve burada şiir görüşlerini belirtmişlerdir. Varlık dergisinde ölçüsüz, kafiyesiz, sıradan şiirler yazarak dikkat çekmişlerdir. Şairane söyleyişten kaçan Orhan Veli, bu hareketin öncüsüdür. Gelenekçiliğe karşıdırlar. Kendilerinden önceki şiiri yapma, gerçek yaşamdan kopuk, kuralcı olarak görürler. Bilinçaltına önem vermiş, sürrealizmden etkilenmişlerdir. Müzikal ve görsel ögelere şiirde yer vermeye karşı çıkmışlardır. İmgeye karşıdırlar. Halk dili ön plandadır. Dolaylı anlatımdan çok sade, akıcı bir anlatım vardır. Nükteli, esprili anlatımları vardır. Akılcılık esastır. Melih Cevdet ve Oktay Rıfat sonradan bu akımdan ayrılmıştır. (Kod: OMO)
1. Orhan Veli 2. Melih Cevdet 3. Oktay Rıfat Horozcu
5. Toplumcu Şiir Zevk ve Anlayışını Ön Plana Çıkaranlar (1940-1960)	Toplumcu şiirin devamıdır. Serbest şiir tercih edilmiştir. Sanat, toplum içindir. İdeolojik unsurlar ön plandadır. Materyalist ve sosyalist düşünce işlenmiştir. Yoksul işçi, köylü, varoşlarda yaşayan ve ezilen insanların dünyaları şiire yansımıştır. Hitabet, etkileyicilik, duygusal empati yönünden başarılıdır. Biçim kaygısından çok ne söyleneceğinin kaygısı vardır. Nazım Hikmet’in etkisinde kalmışlardır.
1. Rıfat Ilgaz 2. A. Kadir 3. Kemal Özer 4. Enver Gökçe 5. Mehmet Kemal 6. Cahit Irgat 7. Suat Taşer
6. A. Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir (1940-1960)	Garip şiir akımına karşı çıkılır. Şairanelik önem kazanır. Anlam kapalılığı önemsenir. Serbest nazım geleneği önem kazanır. Hisar dergisi, Mavi hareketi, mistik duyarlılık, yenilikçi anlayış bu tarzla ortaya çıkmıştır.
1. Fazıl Hüsnü Dağlarca 2. Behçet Necatigil 3. Cahit Külebi 4. Sabahattin Kudret Aksal 5. Asaf Halet Çelebi 6. Cahit Zarifoğlu 7. Hilmi Yavuz 8. Erdem Bayazıt
Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir B. Maviciler	36 sayıdan oluşan Mavi dergisi etrafında toplanan şairlerin oluşturduğu harekettir. Garip akımına tepki olarak çıkmışlardır. Şairane söyleyişi savunmuş ve basit, sıradan şiire karşı çıkmışlardır. Söz sanatlarına, anlam yoğunluğuna önem verilmiştir. Atilla İlhan, en etkili şairidir. Bu akım sanatçıları sonrasında toplumsal gerçekçi çizgiye yönelmiştir.
1. Attila İlhan 2. Ahmet Oktay 3. Ferit Edgü 4. Orhan Duru 5. Özdemir Nutku 6. Yılmaz Gruda
Garip Dışında Yeniliği Sürdüren Şiir C. Hisarcılar	Çınaraltı ve Hisar dergisi etrafında toplanılmıştır. Garip hareketine tepki olarak piyasaya çıkmışlardır. Görüşleri birbirinden farklı kişiler tarafından oluşturulmuştur. Gelenekler reddedilmemiş, modern anlayış ile bu gelenekler işlenmiştir. Memleket şiiri ile beraber bireyci duygular da işlenmiştir. İdeoloji ve siyasi propagandadan uzak durmuşlardır. Batı’yı körü körüne taklit etmenin zararlı olduğu görüşündedirler. Öz Türkçeciliğe anlamı kısırlaştırdığı için karşı çıkılmıştır. 1980’e kadar yazmaya devam etmişlerdir.
1. Mehmet Çınarlı 2. İlhan Geçer 3. Gültekin Samanoğlu 4. Yavuz Bülent Bakiler 5. Mustafa Necati Karaer 6. Bahaettin Karakoç 7. Yahya Akengin 8. Münis Faik Ozansoy 9. Coşkun Ertepınar
7. II. Yeni Şiiri (1950-1965)	Bir dergi etrafında toplanarak ortaya çıkmamış, grup kurmamışlardır. Garip anlayışına tepki olarak çıkmışlardır. Şiir için şiir görüşü hâkimdir. Bireycilik, öznellik önemlidir. Çağrışım yapabilecek sözcüklere öncelik verilmiştir. İmge ve söz sanatlarını çokça kullanmışlardır. Yeni ve okunduğunda herkesin anlayabileceği soyut bir şiir dili işlenmiştir. Alışılmışın dışında kelime grupları ve cümle şekilleri esas alınmıştır. Bu anlayış yüzünden bazen şiir anlamsızlaşmıştır. Eksiltili ifadelere yer vermişlerdir. Bunalım psikolojisi hâkimdir. Aklın ve mantığın aksine; rüyaya, bilinçaltına, hayale, fanteziye önem verildi. Öyküleyici anlatımdan uzak durdular. Yedi Tepe, Pazar Postası, Papirüs gibi dergilerde yazmışlardır.
1. Cemal Süreya 2. Edip Cansever 3. Sezai Karakoç 4. Ece Ayhan 5. Turgut Uyar 6. İlhan Berk 7. Ülkü Tamer
8. II. Yeni Sonrası Toplumcu Şiir (1960-1980)	Slogan üslubu ve hatip edası hâkimdir. Kendilerini toplumun sözcüsü olarak görürler. Onlara göre şiir, toplum için vardır. Bu yüzden siyasi, sosyal, ülke ve dünya meselelerin şiire taşımışlardır. Şiirleriyle ulusal ve evrensel problemleri çözmeyi hedeflemişlerdir. Mistisizm etkisi altındadırlar. İsmet Özel ve Ataol Behramoğlu, Halkın Dostları adlı dergiyi çıkardı. Sosyalist düşünce bu sanatçılarda da hâkim olmuştur. Ahenk, ritm, ses bakımından 2. Yeniciler’in tarzından farklı bir tarz ortaya koydular. Açık bir anlatımı benimsediler. Geleneksel söyleyişten de faydalanıldı. Aşırılıktan uzak durmuşlardır. “Serbest” şiir yazılmaya devam edilmiştir. Biçimden çok içeriğe önem verilmiştir. Marksist-toplumcu şairler, Nazım Hikmet’i örnek almıştır.
1. Refik Durbaş 2. Ataol Behramoğlu 3. Süreyya Berfe 4. İsmet Özel 5. Nihat Behram
9.1980 Sonrası Türk Şiiri	80 ihtilali şiirde zihniyete de değişiklik yaratmıştır. Türk şiiri, bütün şeklinde değerlendirilmeye çalışılmıştır. Farklı anlayışlar da yansıtılmıştır. Üsluba, içerikten daha fazla önem verilmiştir. Estetik anlayışı hâkimdir. Divan şiiri ve 2. Yeni etkisi vardır. Yeni imgeler tercih edilmiştir. Şiir, düzyazıya yaklaşmıştır. Serbest bir tarz hedeflenmiştir. Kapalı ve karmaşık bir dil vardır. 2. Yeni’de olduğu gibi uzak çağrışımlar vardır.
1. Haydar Ergülen 2. Hüseyin Atlansoy 3. Küçük İskender 4. Seyhan Erözçelik 5. Lale Müldür 6. Ahmet Erhan
10. Cumhuriyet Dönemi’nde Halk Şiiri	Halk şiiri geleneği Cumhuriyet döneminde de devam eder. Sade bir Türkçe, dörtlük nazım birimi ve hece ölçüsüyle şiirler söylenmiştir. En önemli temsilcisi ise Âşık Veysel’dir. Konya’da her yıl Âşıklar Bayramı adı altında etkinlikler yapılmaktadır.
1. Âşık Veysel, 2. Âşık Mahsuni Şerif, 3. Abdurrahim Karakoç, 4. Şeref Taşlıova, 5. Murat Çobanoğlu, 6. Âşık Feymani
HİKÂYE VE ROMAN	OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLERİN ÖZELLİKLERİ
1. Milli Edebiyat Zevk ve Anlayışını Sürdüren Eserler 1. Reşat Nuri Güntekin 2. Yakup Kadri Karaosmanoğlu 3. Halide Edip Adıvar 4. Refik Halit Karay 5. Aka Gündüz 6. Mithat Cemal Kuntay	Aydınların esas hedefi Anadolu’ya yönelmektir. 1. Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı, Atatürk inkılapları, hurafeler, ahlaki çöküntü, yanlış Batılılaşma, aile ilişkileri, eğitim sorunları, aydın-halk ilişkisi incelenmiştir. Doğu-Batı çatışması işlenmeye devam edilmiştir. Millî mücadele sonrasında şehir ve köy hayatı ele alınmıştır. Realizm öne çıkmıştır. Maupassant tarzı hikâyecilik söz konusudur. Sade, açık, süssüz bir anlatım vardır.
2.Toplumcu Gerçekçi Eserler	Geçim sıkıntısı, köylü yaşamı, işçi problemi gibi konular işlenmeye başlanmıştır. Bu konuların temel amacı gelişme arzusu ve ideolojik yayılmadır. Mekân ve kişiler arasında bağlantı söz konusudur. Ağa-köylü, aydın-cahil gibi toplumdaki düzensizlik ve çatışmalar işlenmiştir. Anadolu coğrafyası ve göç problemi üzerinde durulmuştur. Yazarlar, ideolojik kaygıyla yazmış ve kişileri ya da olayları düşüncelerini haklı gösterecek şekilde anlatmışlardır. Okuyucu, yönlendirilmeye çalışılmıştır. Savaş psikolojisinden çıkan aydınlar geçim sıkıntısı, fakirlik, 2. Dünya Savaşı, aile meseleleri, düzenin çıkarcılığı gibi toplumun karşı karşıya kaldığı problemleri yansıtmayı görev kabul etmişlerdir. Realizm ve natüralizm etkisi söz konusudur. Günlük konuşma dilinin yanında ağızlara da yer verilmiştir. Tasvirler oldukça başarılıdır. Bu dönem sanatçıları “tezli roman” tercihinde bulunurlar.
1. Yaşar Kemal 2. Kemal Tahir 3. Orhan Kemal 4. Sabahattin Ali 5. Necati Cumalı 6. Rıfat Ilgaz 7. Fakir Baykurt 8. Mahmut Makal 9. Samim Kocagöz 10. Abbas Sayar 11. Sadri Ertem 12. Dursun Akçam 13. Kemal Bilbaşar 14. Aziz Nesin 15. Attila İlhan
3. Bireyin İç Dünyasını Esas Alan Eserler	Olay örgüsü, insana özgü kişisel bir gerçekçiliği ifade etmektedir. İnsanlar ve olaylar aracılığıyla bireyin “iç dünyası” işlenmiştir. Farklı bakış açılarına yer verilmiştir. Psikoloji ve psikiyatrideki gelişmelerden faydalanılmış, daha gerçekçi, karmaşık ve çok yönlü hâliyle insan işlenmiştir. Aksiyondan çok psikoloji ön plandadır. Bilinçakışı, iç konuşma, geriye dönüş gibi teknikler vardır.
1. Peyami Safa 2. Ahmet Hamdi Tanpınar 3. Abdülhak Şinasi Hisar 4. Tarık Buğra 5. Mustafa Kutlu 6. Semiha Ayverdi 7. Halikarnas Balıkçısı 8. Memduh Şevket Esendal
4. Modernizmi Esas Alan Eserler 1. Yusuf Atılgan 2. Oğuz Atay 3. Orhan Pamuk 4. Sait Faik Abasıyanık 5. Bilge Karasu 6. Nezihe Meriç 7. Vüsat O. Bener 8. Haldun Taner 9. Tahsin Yücel 10. Füruzan 11. Adalet Ağaoğlu 12. Memduh Şevket Esendal 13. Rasim Özdenören 14. Selim İleri 15. Buket Uzuner 16. Oya Baydar 17. İhsan Oktay Anar 18. Leyla Erbil 19. Latife Tekin	Geleneği yeni olana uydurma tarzı olan Modernizm, bireyin iç dünyasını ele alan çerçeveyle işlenmiştir. Geleneksel anlatıma karşı çıkılmıştır. Varlıklar, tek pencereden ele alınamaz görüşü hâkimdir. Vasatlığa, sıradanlığa isyan söz konusudur. Romana kurmaca metin gözüyle bakarlar. Gerçek ve hayal, iç içe girmiş gibidir. İnsan dışında yer alan dünyayı doğrudan anlatmayı pek tercih etmezler. Öyküleme ve diyalog tekniğinden çok bilinç akışı tekniği ele alınmış ve iç dünya, psikoloji, bilinçaltı önemsenmiştir. Efsanevi söyleyiş tarzı işlenmiştir. Estetik bir tarzla insana özgü gerçekler işlenmiştir. Sürrealizm ve varoluşçuluk akımlarının etkisi vardır. Bunalım psikolojisinin etkisi büyüktür. Şiire benzer anlatım vardır. Alegori ön plandadır.

TİYATRO

GÖSTERMEYE BAĞLI EDEBİ METİNLERİN ÖZELLİKLERİ

1. Haldun Taner 2. Turan Oflazoğlu 3. Recep Bilginer 4. Refik Erduran 5. Orhan Asena 6. Turgut Özakman 7. Necati Cumalı 8. Cevat Fehmi Başkut 9. Güngör Dilmen 10. Ahmet Kutsi Tecer 11. Ahmet Muhip Dıranas

Devlet ve Şehir Tiyatroları ile tiyatronun gelişimi sağlanmıştır. 1914 ‘te kurulan ilk modern tiyatro olan Darülbedayi, Şehir Tiyatrosu adını aldı. Devlet konservatuvarları kuruldu. Olay örgüsü, insana özgü gerçekliği işledi. İyi-kötü, üst zümre-alt zümre, zengin-fakir gibi gruplar işlendi. Sosyal problemler esas kılındı. Yazarın düşünceleri, oyuncular aracılığıyla yansıtıldı. Yazarlar, yakın geçmişi hedef aldı. Osmanlı Dönemi eleştirilerek inkılapların toplumsal faydaları anlatıldı. Gelenek ve göreneklerden faydalanıldı. Olay ve kişilerin sembolik bir değeri vardır.

  

Hazırlayan: Melih ÖZDAMAR

Bu uyarı bildirim kutusudur

İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır. 

Türkçe ve Edebiyat yönetimi.