MODERNİZM VE POSTMODERNİZM
A. MODERNİZM
- Modernizm kavramı 19. yy.da yer alan birçok akıma tepki olarak gelişmiştir.
- Bu kavram, dış dünyanın olduğu gibi kavranamayacağı ve anlatılamayacağı düşüncesine sahiptir.
- Geleneksel yapı karşıtlığı söz konusudur.
- Gelenekselliği yeni tarza uyarlamak esastır.
- Olay, çevre, karakter yerine çeşitli imgeler ön plana çıkar.
- Alegori söz konusudur.
- Çağrışımlara sıkça yer verilir.
- Anlatımda “şiirsel” bir tarz söz konusudur.
- Kişiler, psikolojik nitelikleriyle değer kazanır.
- Toplum değerlerini yansıtma amacı gütmezler.
- “Ben” duygusu esastır.
- Bireyin toplumla çatışması, yalnızlık, toplumdan uzaklaşma gibi temalar işlenir.
- Bilinç akışı tekniği tercih edilir.
- Diyalog ve hikâyeleştirme metotları gelenek içerisinde karşımıza çıktığı için pek tercih edilmez.
B. POSTMODERNİZM
- Dünya Savaşı sonrası ortaya çıkan bu akım modernizmin sorgulanması gerektiği düşüncesine sahiptir.
- Geleneksel sanat anlayışına karşı çıkılmıştır.
- Postmodernizm, geleneksel dil, anlatım tarzını tercih etmezler.
- Günlük dilin dışına çıkılmıştır.
- Masalsı, imgesel anlatım söz konusudur ve polisiye ögelerden faydalanılır.
- Kurmaca bir metin olduğu okura hissettirilebilir.
- Kurmaca ile gerçeklik arasında belirgin bir sınır yoktur.
- Roman ve hikâyelerde bir kahraman yer almaz.
- Yazar, modern dünyayı belirli bir ölçüye dayanarak kabul eder.
- Yine de bu dünyayı alaycı bir tarzla işler.
- Eser içeriklerinde belirli bir bütünlük yoktur.
- Olaylar mantık çerçevesi içerisinde ele alınmaz.
- Parodi ve ironi söz konusudur.
- Çeşitli teknikler kullanılır.
- Üst kurmaca, metinler arasılık tercih edilmektedir.
1. SAİT FAİK ABASIYANIK
- Türk hikâyeciliğinin öncülerindendir.
- Çehov tarzını benimseyen şair; basit, sıradan, garip hatta aykırı konuları işlemiştir.
- Hikâyelerinde küçük insanları, kenar mahalleleri, Burgazada’yı, balıkçıları, kibrit satanları, fabrikatörleri, küçük esnafı vs. işlemiştir.
- Sade, özentiden uzak, akıcı, etkileyici bir anlatımı vardır.
- “İstanbul öykücüsü” olarak anılır.
- Alemdağda Var Bir Yılan hikâyesinde “Sevmek, bir insanı sevmekle başlar her şey.” sözüyle dünyaya bakışını göstermiştir.
- Yazarı tanıtan eserler ise “Hişt Hişt”, “Sinağrit Baba”, “Semaver” olmuştur.
Hikâye: Semaver, Sarnıç, Şahmerdan, Lüzumsuz Adam, Mahalle Kahvesi, Alemdağ’da Var Bir Yılan, Havada Bulut, Az Şekerli, Tüneldeki Çocuk…
Roman: Kayıp Aranıyor, Medar-ı Maişet Motoru (Melek, Ali Rıza, Fahri, Hikmet)
Şiir: Şimdi Sevişme Vakti
Derleme: Balıkçının Ölümü,
Mektup-Röportaj: Açık Hava Oteli
2. OĞUZ ATAY
- Edebiyatımızda postmodern romanın öncüsüdür.
- Toplumsal problemleri, karmaşayı iç dünyasında işleyen insanların yaşam öyküsü eserlerine konu olur.
- Toplum ve birey eleştirisi, sorgulayıcı bir tavır eserlerinde sıkça karşımıza çıkar.
- Hayatın anlamsızlığı, yabancılaşma, aydın eleştirisi gibi konulara değinmiştir.
- Dostoyevski etkisindedir.
- Tutunamayanlar, postmodern romanın ilk örneklerindendir.
Roman: Tutunamayanlar (Turgut Özben), Tehlikeli Oyunlar(Hikmet Benol), Bir Bilim Adamının Romanı: Mustafa İnan, Eylembilim
Tiyatro: Oyunlarla Yaşayanlar
Günlük: Günlük
Hatıra: Efendi Kurtar Bizi
3. YUSUF ATILGAN
- Romanlarında yalnızlık, psikolojik yabancılaşma gibi konular yer alır.
- Bireyin kalabalıklarda yaşadığı yalnızlık eserlerinde konu edinilir.
- Aylak Adam romanı; modern bireyi, tüm trajik biçimleriyle aktaran ilk romandır.
- Geçim sıkıntısı, bir amacı olmayan Bay C. adlı kişinin ruhsal durumunu işler.
- Anayurt Oteli ve Aylak Adam eserleri ödül almıştır.
Roman: Aylak Adam (Bay C.), Anayurt Oteli (Zebercet), Canistan
Hikâye: Bodur Minareden Öte, Eylemci
Çocuk Kitabı: Ekmek Elden Süt Memeden
4. ORHAN PAMUK
- Postmodern romanın öncülerinden kabul edilir.
- Geçmiş ve gelecek arasında bir zaman yolculuğu yapmaktadır.
- İç konuşmalara, edebî, felsefi, tarihî içeriklere bolca yer verir.
- Eserlerinde Doğu-Batı sorununu ele alır.
- İmgesellik, alaysılama, fantezi, hiciv gibi yeni tarz romancılığın tüm imkanlarını kullanmıştır.
- Aydın kesimi ele alan romanları daha fazladır.
- Benim Adım Kırmızı adlı romanını en renkli romanım diye adlandırır.
- Kar romanını da “İlk ve son siyasi romanım olarak” değerlendirmiştir.
- Yeni Hayat isimli kitabının ilk cümlesinde “Bir gün bir kitap okudum ve bütün hayatım değişti.” cümlesini kurmuştur.
Roman: Cevdet Bey ve Oğulları, Sessiz Ev (Fatma Hanım, Faruk Bey, Nilgün, Metin), Beyaz Kale (Venedikli Bir Köle), Kara Kitap (Galip), Yeni Hayat (Osman, Canan), Benim Adım Kırmızı (Şeküre, Zarif Efendi, Nakkaşlar, Kara, Kelebek, Zeytin, Leylek), Kar (Şair Ka), Masumiyet Müzesi, Kafamda Bir Tuhaflık, Kırmızı Saçlı Kadın (Cem, Mahmut Usta)
Anı: Babamın Bavulu (Nobel konuşması), İstanbul- Hatıralar Şehri
Senaryo: Gizli Yüz
Deneme-Makale: Saf ve Düşünceli Romancı, Manzaradan Parçalar, Öteki Renkler
5. İHSAN OKTAY ANAR
- Romanları; içerik yönünden felsefe, polisiye, tarihî alanları içeren üstkurmaca bir yapıya sahiptir.
- Tarihî romanlarında tarihe konu olmuş sorunları işlemeyi tercih etmez.
- Karakterleri çoğunlukla tarihte yaşamış kişiler değildir.
Roman: Puslu Kıtalar Atlası, Suskunlar, Yedinci Gün, Efrasiyab’ın Hikâyeleri, Kitabü’l-Hiyel (Yafes Çelebi, Kara Calud, Üzeyir), Amat, Galiz Kahraman
6. FERİT EDGÜ
- Küçürek öykü türünün en önemli temsilcisidir.
- Öykü, roman ve deneme yazarıdır.
- Hikâyelerinde ve romanlarında yüksek zümrenin ruhani ve cinsel bunalımlarını işlemiş, kalabalıklar ortasındaki yalnızlaşmayı ele almıştır.
- Bir Gemide (h), Ders Notları (d), Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı (r) ile ödüller almıştır.
- Kimse ve O romanlarında “Düş gerçeğin ta kendisidir.” algısıyla hareket eder.
Şiir: Ah Min-el Aşk, Dağ Şiirleri
Roman: O (Hakkâri’de Bir Mevsim), Eylülün Gölgesinde Bir Yazdı, Kimse, Yaralı Zaman
Deneme: Ders Notları, Şimdi Saat Kaç, Yazmak Eylemi…
Anı: Görsel Yolculuklar,
Biyografi: Abidin, Avni Arbaş, Osman Hamdi…
7. BİLGE KARASU
- 1950 kuşağında yer alan öykücüler arasındaki Bilge Karasu, bireyin problemlerini, gündelik yaşamdaki çatışmaları, inanç ve baskı problemlerini dillendirir.
- Felsefi değerleri, sanatı kendi kültürünü aşıp evrensel bir nitelikte işlemiştir.
- Bireyin yalnızlığı, iletişimsizliği ön plandadır eserlerinde.
- Ölen Adam (ç), Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı (h), Ne Kitapsız Ne Kedisiz kitabıyla ödül almıştır.
- Gece romanı, Pegasus Edebiyat Ödülü’ne layık görülmüştür. Bu ödülü alan tek Türk yazardır.
Hikâye: Troya’da Ölüm Vardı, Uzun Sürmüş Bir Günün Akşamı, Susanlar, Kısmet Büfesi, Göçmüş Kediler Bahçesi…
Roman: Gece, Kılavuz (Uğur)
Deneme-anlatı-günlük: Ne Kitapsız Ne Kedisiz, Narla İncire Gazel, Lağımlararası ya da Beyoğlu
Çeviri: Ölen Adam
8. VÜSAT O. BENER
- Tam adı Vüsat Orhan Bener’dir.
- Psikolojik tahlillere önem vermiştir.
- Küçük burjuvaların sıkıntılarını, yalnızlıklarını anlatmış ve tarihsel gerçekliklere yer vermiştir.
- Dost (h), Ihlamur Ağacı, İpin Ucu (t), Siyah-Beyaz (h) ile ödüller aldı.
Roman: Dost, Siyah-Beyaz, Yaşamasız, Mızıkalı Yürüyüş, Kara Tren,
Tiyatro: Ihlamur Ağacı, İpin Ucu
Roman: Bay Muannit Sahtegi’nin Notları, Buzul Çağının Virüsü (Osman Yaylagülü)
Şiir: Manzumeler
Çeviri: İnsanlar ve Hayvanlar
9. ADALET AĞAOĞLU
- İlk romanı “Ölmeye Yatmak”, hikâyesi ise “Yüksek Gerilim”dir.
- “Fikrimin İnce Gülü” romanı toplumda geniş yankı uyandırmış hatta romanın “Sarı Mercedes” adıyla filmi çekilmiştir.
- Kendisi tek anlatıcıya son vermek, anları anlatan kişi olmak istediği için “zaman ustası” olarak değerlendirilir.
- Aydın çevrenin insan ilişkilerini, arada kalmışlığını anlatmaktadır.
- Korku, ölüm, kadın-erkek ilişkileri, özveri, başkaldırı gibi evrensel temaları işledi.
- Romantik Bir Viyana Yazı’nda tarih öğretmeni Kamil Bey’in geçmiş hayatı konu edinir.
Roman: Dar Zamanlar Üçlemesi [Ölmeye Yatmak (Aysel), Bir Düğün Gecesi, Hayır], Fikrimin İnce Gülü, Üç Beş Kişi, Ruh Üşümesi, Romantik Bir Viyana Yazı
Hikâye: Yüksek Gerilim, Sessizliğin İlk Sesi, Hadi Gidelim, Hayatı Savunma Biçimleri
Tiyatro: Çok Uzak Fazla Yakın, Üç Oyun, Bir Piyes Yazalım, Çatıdaki Çatlak, Tombala, Evcilik Oyunu, Yaşamak
Anı: Damla Damla Günler
Çeviri: Mezarsız Ölüler, Kafkas Tebeşir Dairesi
Deneme-Eleştiri-Söyleşi: Geçerken, Gece Hayatım…
10. FÜRUZAN
- Eserlerinde işlediği ana tema gurbetlik çeken göçmenlerdir.
- Ana-kız, mutsuz evlilik motifleri sıkça yer alır.
- Öyküleri, küçük kızların bakış açısıyla dünyayı inceler.
- Parasız Yatılı (h), 47’liler (r) ile ödüller almıştır.
Hikâye: Parasız Yatılı, Kuşatma, Benim Sinemalarım, Gül Mevsimidir, Yedi Hikâye
Roman: 47’liler, Berlin’in Nar Çiçeği, Sevda Dolu Bir Yaz
Gezi: Yeni Konuklar, Ev Sahipleri İşte Bizim Rumeli, Balkan Yolcusu, Bulgaristan
Antoloji: Dokuz Çağdaş Türk Öykücüsü
Çocuk Kitabı: Türkiyeli Çocuklar
11. SELİM İLERİ
- Romanlarında ve öykülerinde öğretici yanı basar.
- Düşünce adamı hissiyatı uyandırır.
- İstanbul, İstanbul’da yaşayanlar, kentli soylu aydınların dramı, aydınların iletişimsizlikleri işlenmiştir.
- Yalnızlık ve hüzün, hikâyelerinin temel konusudur.
- Dostlukların Son Günü (h), Her Gece Bodrum (r), Kırık Bir Aşk Hikâyesi (s) ile ödüller almıştır.
Öykü: Cumartesi Yalnızlığı, Pastırma Yazı, Dostlukların Son Günü, Bir Gençlik Çağına Öyküler, Bir Denizin Eteklerinde, Eski Defterde Solmuş Çiçekler
Roman: Her Gece Bodrum, Destan Gönüller, Ölüm İlişkileri, Cehennem Kraliçesi, Bir Akşam Alacası, Yaşarken ve Ölürken
Deneme: Çağdaşlık Sorunları, Düşünce ve Duyarlık, Seni Çok Özledim, Ay Hâlâ Güzel
Anı: Annem İçin, Hatırlıyorum, O Yakamoz Söner…
Derleme: Türk Romanından Altın Sayfalar
12. HASAN ALİ TOPTAŞ
- Postmodern bir anlayışla yazmıştır.
- Meddah hikâyeleriyle halk hikâyelerini kaynaştırmıştır.
- Türk edebiyatının Kafka’sı adıyla anılır.
Roman: Sonsuzluğa Nokta, Gölgesizler, Kayıp Hayaller Kitabı, Kuşlar Yasına Gider, Bin Hüzünlü Haz
Hikâye: Bir Gülüşün Kimliği, Yoklar Fısıltısı, Ölü Zaman Gezginleri
13. OKTAY AKBAL
- Orta kesimden kişilere, toplumca yadırganan kimselere ve umutsuzluk öykülerine yer verir.
- Suçumuz İnsan Olmak romanı ve Berber Aynası öyküsü ile ödül aldı.
- Büyük Doğu dergisinde hikâyeler yayımladı.
Hikâye: Berber Aynası, Önce Ekmekler Bozuldu, Sahil Kahvesi, Kibrit Alevi, İstasyon
Roman: Suçumuz İnsan Olmak, Garipler Sokağı, İki Roman, Düş Ekmeği, Batık Bir Gemi
Hatıra: Şair Dostlarım, Anı Değil Yaşam, Babıali’de 50 Yıl, Şairlere Ölüm Yok
Deneme: Konumuz Edebiyat, Yazmak Yaşamak, Ölümsüz Oyun, Zaman Sensin
14. PINAR KÜR
- Polisiye roman tekniğini kullanır.
- Klasik romanlardan farklı bir tarza sahiptir.
- Romanlarının bazılarında cinsellik ön plandadır.
- Ona göre edebiyat “asıl anlatış” demektir.
- Küçük ayrıntılara önem verir.
- Kadınları ön plana çıkarır, direnen kadın profili çizer.
- Yarın Yarın romanı ile tanınmış ve romanda 12 Mart Darbesi çevresindeki yaşamları hikâyeleştirir.
Roman: Yarın Yarın, Bir Cinayet Romanı, Küçük Oyuncu, Asılacak Kadın, Bitmeyen Aşk, Sonuncu Sonbahar, Sadık BEY
Hikâye: Bir Deli Ağaç, Akışı Olmayan Sular
15. NAZLI ERAY
- Düşsel ve fantastik ögelere bolca yer vermiştir.
- Yapıtlarının çoğu hayal ürünüdür.
- Mutluluğu düşler âleminde arayan mutsuz kadınları konu edinir.
- Amacı insanları mutlu etmektir.
- Fantastik gerçekçi anlayışa sahiptir.
Hikâye: Ah Bayım Ah, Kız Öpme Kuyruğu, Geceyi Tanıdım, Eski Gece Parçaları, Yoldan Geçen Hikâyeler, Aşk Artık Burada Oturmuyor, Kuş Kafesindeki Tenor
Roman: Aşkı Giyinen Adam, Arzu Sapağında İnecek Var, Pasifik Günleri, Ay Falcısı, İmparator Çay Bahçesi, Yıldızlar Mektuplar Yazar, Sis Kelebekleri, Farklı Rüyalar Sokağı, Kayıp Gölgeler Kenti
16. LATİFE TEKİN
- Eserlerinde masalımsı unsurlar göze çarpar.
- Gizem unsuruna ve mizaha yer verir.
- Sevgili Arsız Ölüm adlı eseri, bu teknikleri kullandığı ilk romanıdır.
- İdeolojik kavramlardan uzak durmuş, alt tabaka insanını öne çıkarmıştır.
Roman: Sevgili Arsız Ölüm, Berci Kristin Çöp Masalları, Gece Dersleri, Buzdan Kılıçlar, Unutma Bahçesi, Muinar
Hikâye: Gümüşlük Akademisi
Tiyatro: Bir Yudum Sevgi
17. İNCİ ARAL
- Toplumsal değişimi, değişimlerin birey üzerindeki etkisini detaylıca incelemiştir.
- Gelenek sorgulamasını postmodern bir yapıyla sergilemiştir.
- Ağda Zamanı, Kiran Resimleri, Gölgede Kırk Derece (ö), Ölü Erkek Kuşlar, Mor (r) ile ödül aldı.
Roman: Ölü Erkek Kuşlar, Mor, Taş ve Ten, Hiçbir Aşk Hiçbir Ölüm, İçimden Kuşlar Göçüyor, Yeni Yalan Zamanlar
Hikâye: Ağda Zamanı, Kiran Resimleri, Gölgede Kırk Derece, Uykusuzlar, Sevginin Eşsiz Kızı, On Üç Büyük Öykü-13 Yazar, Ruhumu Öpmeyi Unuttun
Deneme-anı: Anlar İzler Tutkular
18. RASİM ÖZDENÖREN
- Deneme ve hikâye yazarıdır.
- 1960’lı yıllarda “İslâmî söylem”lere bolca yer vermiştir.
- Toplumdan uzaklaşan, toplumsal bağını koparmış, iç dünyası ve toplumla çatışan bireyin bilinçaltını ele almıştır.
- Yerli bir hikâye havası yaratmıştır.
- Çarpılmışlar isimli hikâyesinde bireyin duygularını ve bilinçaltını kesintisiz aktarmak için “noktalama işaretlerini" kullanmamıştır.
- Denize Açılan Kapı, Çok Sesli Bir Ölüm (h), İki Dünya, Ruhun Malzemeleri (d) ödül almıştır.
Çeviri: Hayvan Çiftliği, İslam'da Devlet Nizamı...
Roman: Gül Yetiştiren Adam
Hikâye: Çok Sesli Bir Ölüm, Çözülme, Hastalar ve Işıklar, Kuyu, Hışırtı, Ansızın Yola Çıkmak, Toz, Denize Açılan Kapı
Deneme: İki Dünya, Ruhun Malzemeleri, Müslümanca Düşünme Üzerine Denemeler, Yaşadığım Günler, Yeniden İnanmak
Hazırlayan: Melih Özdamar
İçeriklerimiz, pdf anlatımlar dahil, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nca korunmaktadır. Telif haklarının herhangi bir şekilde ihlali, başka yerlerde isimsiz yayımlanması, çeşitli kitap kaynaklarında izinsiz yer alması, içeriğin izinsiz kopyalanıp başka bir isimle tanıtılması vb. ile yapan kişi, kişiler veyahut kurumlar hakkında gerekli işlemler başlatılacaktır. Türkçe ve Edebiyat yönetimi.